سلام عزیزانم

چقدر دلم برای وبلاگم  و دیدار شما تنگ شده بود!

می دانید!

امان از روز مرّگی و روز مرگی!

کم کم وبلاگ نویسی که روزی پدیده ای شگفت انگیز در ارتباطات بشری به شمار می آمد، حالا دارد به حسی نوستالژی تبدیل می شود.

با وجود وسایل و فضاها و صفحات جدید اجتماعی باید هم ...

ولی حیف!

شنیدم کسانی که که هنوز وبلاگ نویسی و و وبگردی می کنند گزینه های خوبی برای ازدواج و زندگی مشترک هستند چون پای بند و وفادارترند!

برای همه دوستان حقیقی و مجازی ام آرزوی سلامت تن و روان دارم

دزیره...

چند روز پیش ری را پیامکی برایم ارسال کرد با این مضمون:

« پیشنهاد یک روز بارانی...

شنیدن قطعه ی  دزیره با صدای محسن چاووشی...»

و همین باعث شد که این قطعه را دانلود کنم و بار دیگر فیلم دزیره را ببینم...

دزیره!!!

بیشتر از یک بار باید خواندشان. این از ویژگی های نوشته های این شاعر و نویسنده ی جوان است. نثری موجز، دیریاب و تلگرافی!

معمولاً یک جمله ی محوری در آثارش دیده شودو همان یک جمله هم به خواننده اش چشمک می زند و تا مدت ها ممکن است در خاطرش بماند. مثل « هیچ کس برای من تو نمی شود»،«دوست ها از هم طلاق نمی گیرند.» ، «آیا خدا برای ما کافی نیست!» و د راین داستان اخیرش یعنی صفر نهصد و دوازده و...«سرما، صمیمیت می آره.» وقتی چشمم به این جمله خوردبه یاد جمله ای از الیاکازان سازنده ی فیلم ماندگار « بارانداز» با بازی مارلون براندوی جوان افتادم. الیا  کازان گفته بود:« برف و بوران و سرما را دوست دارم؛ چون آدم ها را زیر یک سقف و به دور یک شومینه یا بخاری حبس می کند و آنها نمی توانند از هم فرار کنند.»

جمله های میترا اخلاقی هم مثل بعضی از دیالوگهای مسعود کیمیایی قابلیت ماندگاری دارند؛ به شرط آن که به گوش هایی که باید، برسد، شنیده شود، هضم شود و بماند.

« وداع یاران»

چند روز پیش در کلاس درس ادبیات فارسی اول دبیرستان به درس « میر علمدار» رسیدیم، که قسمتی از تعزیه ی حضرت ابوالفضل العباس(ع) است. تقارن زمانی این درس و ایام محرّم، لذّت خواندن این درس را برایمان دو چندان کرد. چیز جالبی که در این درس توجهم را جلب کرد بیتی از شیخ اجل، سعدی شیرازی بود که شبیه امام حسین و حضرت عباس (ع) آن را همخوانی می کنند؛

« بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران    کز سنگ ناله خیزد روز وداع یاران»

 در حالی که حدود ششصد سال فاصله ی زمانی بین واقعه ی کربلا و عصر سعدی است. گذشته از این،تکرار و زمزمه ی همین غزل با سبک و سیاق موسیقی سنتی، که استاد شهرام ناظری در سال های نوجوانی و جوانی مان آن را خوانده بود و بد جوری به دل همسن و سال های من نشسته بود؛ خاطره ی خوش آن سال ها را در من زنده کرد و از بچه های با ذوق خواستم که اصل غزل را به صورت کامل پیدا کنند و به کلاس بیاورند تا همه از شنیدنش لذّت ببرند.عباس باشتنی و دانش آموز دیگری به اسم محمدامین دولت آبادی، تنها کسانی بودند که این کار را کردند.

حالا غزل زیبای استاد سخن ، سعدی:

سلام؛

در روز بزرگداشت حافظ عزیز، به یاد دوران شیرین تحصیل در دبیرستان و دبیر فرهیخته ی و ادیب، جناب دکتر چنگیز میرزایی- که یادش به خیر باد- افتادم و به یاد غزلی از حافظ که ایشان با اجرای جذاب آن، من و همشاگردی هایم را شیفته ی لسان غیب کرد. حالا می خواهم به یاد آن روزهای طلایی نوجوانی ام، همان غزل را به دوستان الهه ی الهام هدیه کنم.

« زلف بر باد مده تا ندهی بر بادم

ناز بنیاد مکن تا نکنی بنیادم

می مخور با همه کس تا نخورم خون جگر

سر مکش تا نکشد سر به فلک فریادم

زلف را حلقه مکن تا نکنی در بندم

طرّه را تاب مده تا ندهی بر بادم

یار بیگانه مشو تا نبری از خویشم

غم اغیار مخور تا نکنی ناشادم

رخ برافروز  که فارغ کنم از برگ گلم

قد برافراز که از سرو کنی آزادم

شمع هر جمع مشو ورنه بسوزی ما را

یاد هر قوم مکن تا نروی از یادم

شهره ی شهر مشو تا ننهم سر در کوه

شور شیرین منما تا نکنی فرهادم

رحم کن بر من مسکین و به فریادم رس

تا به خاک در آصف نرسد فریادم

حافظ از جور تو حاشا که بگرداند روی

من از آن روز که در بند توام آزادم.

در پایان از دوست ارجمند و اهل دل، جناب دکتر رامین صفیان که مناسبت های این چنینی را به من یادآوری می کند بی نهایت ممنونم.

ارادتمند همه ی دوستان

حسن سلمانی

امروز بزرگداشت عارف بزرگیست که اقوام و ملل زیادی مدعی هستند که او هموطن آنهاست و البته اگر چنین باشد افتخار بزرگیست که نسیب مدعی می شود. به هر حال مولانا مولای همه ی ماست چه بلخی باشیم چه پارسی و چه قونوی. به هر حال قصد دارم یکی از زیباترین غزلیاتی را که تا حالا خوانده ام به دوستان خودم و دوستداران پیامبر شرق و اشراق حضرت مولوی تقدیم کنم.

بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست
بگشای لب که قند فراوانم آرزوست

ای آفتاب حسن برون آ دمی ز ابر
کان چهره ی مشعشع تابانم آرزوست

گفتی بناز بیش مرنجان مرا برو
آن گفتنت که بیش مرنجانم آرزوست

آن دفع گفتنت که برو شه به خانه نیست
آن ناز و باز تندی دربانم آرزوست

زین همرهان سست عناصر دلم گرفت
شیر خدا و رستم دستانم آرزوست

زین خلق پر شکایت گریان شدم ملول
آن های و هوی و نعره ی مستانم آرزوست

والله که شهر بی تو مرا حبس میشود
آوارگی کوه و بیابانم آرزوست

یک دست جام باده و یک دست زلف یار
رقصی چنین میانه ی میدانم آرزوست

دی شیخ با چراغ همی گشت گرد شهر
کز دیو و دل ملولم و انسانم آرزوست

گفتند یافت می نشود جسته ایم ما
گفت آن چه یافت می نشود آنم آرزوست

شعر: مولانا

تقدیمی از: حسن سلمانی

« یک حس خیلی خوب»

این یادداشت من معرفی کتاب  یا نقد فیلم یا بازخوانی یک خاطره نیست، بلکه به نوعی بروز احساس و هیجان درونی است.

حسی که فقط چندبار  _شاید کمتر از تعداد انگشتان دست- به من دست داده است.

یک بار  وقتی بعد از سال ها که تعریف فیلم بزرگ اورسون ولز« همشهری کین» را شنیده بودم و هرگز موفق به دیدنش نشده بودم و در نهایت ناباوری، یکی از شبکه های تلوزیونی خودمان اعلام کرد که آن شب آن را نمایش خواهد داد. شعفی که به من دست داد را کسی درک نکرد چون کسی آن موقع از شب بیدار نبود که ببیند چطور مثل « بایسیکل ران» محسن مخملباف به زور خودم را بیدار نگه داشته ام تا تماشای شاهکار سینمای کلاسیک را از دست ندهم.

بار دوم این حس وقتی به سراغم آمد که چند سالی از یک دوست قدیمی و صمیمی که دوست دوران تربیت معلم و دانشگاهم بود، کاملاً بی خبر بودم. یک روز به همراه همکاران هنرستان شهرک واوان برای یک اردوی یک روزه به یکی از روستاهای قزوین رفته بودم.پسر جوانی که از ما پذیرایی می کرد، خواهر زاده ی میزبانمان بود، کم کم با ما قاطی شد و گرم گرفت و حرف که تو حرف آمد و گل کرد، لابلای حرف هایش به محل تحصیلش  یعنی شهر الوند اشاره کرد. به یاد دوست عزیزم افتادم که آن سال ها ساکن الوند بود. از پسر جوان پرسیدم: هیچ وقت معلمی به اسم ابوالفضل خمسه داشتی؟ و او خیلی راحت او را به یاد آورد...  

«قاب پنجره»

سلام به کاغذ و درود به قلم!

حالا در شرایطی قرار گرفته ام که غیر از سکوت، نیاز شدیدی به داشتن کاغذ و قلم و نوشتن احساس می کنم. حسی به سراغم آمده که در این موقعیت حاضر نیستم با حس دیگری معاوضه اش کنم. با من همراه شو.

ساعت هشت صبح روز یکشنبه بیست و یکم اردیبهشت نود و دو و یکی از روزهای آخر سال تحصیلی است و من در کلاس اول دبیرستان سروش(گلدسته) پشت میزم نشسته ام و بچه ها تقاضا کرده اند که اگر ممکن است اجازه بدهم تا درس زنگ بعدشان را مرور کنند. میز معلم کنار پنجره ای آهنی که رنگ سبز تیره اش به کهنگی می زند قرار دارد. می خواهم چشم اندازی را که فقط از قاب پنجره می بینم برایتان توصیف کنم. امیدوارم در احساسی که دارم با من شریک بشوید!

کلاس من در طبقه ی سوم ساختمان و در ضلع غربی مدرسه است. پشت پنجره فنس فلزی کشیده اند که اگر نادانی سنگ به بوستان دانش پرتاب کرد، این فنس ها ضربه اش را بگیرند و شاید هم به خاطر این باشد که کسی از راه غیر متعارف وارد شهرک علم نشود و دانش ندزدد و شاید هم به تنگ آمده ای از تعلیم و تربیت نتواند از حصار فولادی آن بگریزد! و این زشت ترین عنصری است که به منظره ی زیبایی که می بینم، لطمه می زند.

پنجره از سه قاب پنجاه در صد سانتی ساخته شده که قاب وسط آن قابل باز و بسته شدن است. قاب وسط را باز کرده ام و نسیم صبحگاهی از آن به صورتم می نشیند و همان حسی را که گفتم در من زنده می کند. خیلی کم پیش آمده که از بودن در پشت پنجره ای با حصاری آهنین این گونه لذت ببرم.

اما آنسوی پنجره، آسمانی کبود و یکدست، حدود دو سوم قاب را پر کرده ، آن دورها و در افق نواری سبز از سرشاخه های درختان چنار و سپیدار مثل نوار قلب طبیعت به چشم می خورد. آن قدر بلند هستند که از پشت ساختمان های دو و سه طبقه هم دیده می شوند. ساختمان هایی که می بینم همه با آجر و یا سفال های سرخ و نخودی و خیلی نامرتب قد کشیده اند. روی نمای هیچ کدام از ساختمان ها کار نشده است، نه سنگ مرمری و نه حتی سیمان سفید. روی بام ها شش دستگاه کولر آبی و دقیقاً دوازده دستگاه دیش ماهواره دیده می شود. جلوتر از خانه ها و نزدیک تر از همه چیز سرشاخه های دو درخت توت سفید است که یکی از ساختمان مدرسه بلندتر و دیگری هم سطح دید من است. 

دیشب باران خوبی باریده و زمین هنوز هم نم دارد و هوا صاف و خنک و دلچسب است. یک کلاغ سیاه که شاید این سیصدمین بهار عمرش باشد، از سمت راست پنجره وارد کادر می شود و روی آنتن تلوزیونی یکی از بام ها می نشیند و شروع می کند به قارقار کردن. اما آواز گنجشک ها از لابه لای شاخسار درختان توت، چقدر گوشنواز و روح پرور است! جای شما سبز!

حسن سلمانی

بیست و یکم اردیبهشت نود و دو_ گلدسته

« گل های مریم»

شش برگ جدا شده از سالنامه ی 1379 خورشیدی که به روی میز کارم در اردیبهشت 1392 سفر کرده، بهانه ی نوشتن این یادداشت شده است. با دقت به خط زیبایی که غزل ها را نوشته نگاه می کنم و به حاشیه ی هر غزل که یک شاخه گل خشک با چسب شیشه ای حبس شده تا احساس سُراینده را روی کاغذ و در کنار زنجیره ی واژگان به تماشا بگذارد.احساسی ناب و کاملاً طبیعی که شاید با رنگ و مینیاتور نشود آن چنان که باید انتقال داده شود.

شش برگ، شش غزل و شش شاخه گل خشک، هدیه ی خانم « مریم افشارزاده» به مجله ی ادبی « الهه ی الهام» است که در بخش سروده های دوستانم، می توانید از خواندنشان لذت ببرید.

مریم افشارزاده فارغ التحصیل دانشکده ی الهیات شهید مطهری است که در حال حاضر با پست کارشناس مسئول گروه های آموزشی در آموزش و پرورش مشغول خدمت است. امیدواریم این آشنایی مختصر، شروعی دوباره برای او باشد که بی شک ذاتاً شاعر است و با همین ابیات محدودی که از او در اختیار ماست می شود پی برد که از شور و شعور و ادبیات بالا و والایی برخوردار است.

همچنین امیدوارم ایجاد انگیزه ای باشد برای ما که بیشتر شعر بخوانیم، از شعر بیشتر بدانیم و شاعرانه زندگی کنیم! به قول «پونه ندایی» مترجم و شاعر معاصر،:

« کسی که شعر را زندگی می کند

شاعر است؛

چه بنویسد،

چه ننویسد!»

به هر حال امید دارم خانم مریم افشارزاده، فعالیت ادبی و هنری اش را از سر بگیرد و انجمن ما را هم از چشمه ی جوشان ذوق و اندیشه و احساس نابش بهره مند کند!

حسن سلمانی-اردیبهشت نود و دو

« روزهای آخر سال »

آخرین آمتحان سال نود و یک را از بچه های دبیرستان سروش – گلدسته- گرفتم و برگه ها را به امیرحسین معینی دادم که اصلاحشان کند. معینی پسر درسخوان و مؤدّب و قابل اعتمادیست. برگه های اصلاح شده را که پس آورد، دیدم کنار نمره ی هر کدام از همشاگردی هایش جمله ای به رسم یادگار نوشته بود که به نظرم جالب بود. چند نمونه از این جمله ها را هم به شما تقدیم می کنم.

·       یافتن میلیونها دوست معجزه نیست، معجزه تویی که بین میلیونه نفر تکی!

·       بوس، بوث، بوص، بو3، بوS، بوC، ... تنوع از ما انتخاب از شما!

·       سالی خوش داشته باشی!

·       دوره ای شده که حاضرم جای« پت » باشم، اما یک دوست واقعی مثل « مت » داشته باشم.

·       همه تون تنهایید...همراه اول دروغ می گه مثل سگ – ایرانسل –

·       سلامتی رفیقی که روز قیامت، زمین از سنگینی معرفتش شکایت می کنه.

·       به دوستان یکرنگ، بهتر از عصای شاهنشاهی می توان تکیه کرد. – کورش کبیر-

·       یا وجیهاً عندالله... عشق منی ای والله!

·       دوست واقعی جواهر گرانبهاست، که به دست آوردنش سخت و نگه داشتنش سخت تر است. لطفاً در حفظ و نگهداری این جواهر گرانبها، نهایت تلاشتان را بکنید.

·       رویاهایم را امشب می گذارم پشت در ؛ بیچاره رفتگر چه بار سنگینی دارد!

·       خداوندا در آستانه ی سال نو به عزیزانم؛ خوشنامی کوروش، دلسوزی داریوش، اقتدار شاه عباس، لیاقت امیر کبیر، شجاعت حسین(ع)، آبروی زهرا(س)، صبر مهدی(عج)، شرف مصطفی(ص) را عطا بفرما! آمین!!!

«نیروانا کیست؟»

با سلام خدمت بازدیدکنندگان محترم وبلاگ الهه ی الهام!

خیلی از دوستا چه شفاهی و چه از طریق پیامگذاری در وبلاگ خواستار معرفی و رمز گشایی از هویت همکار پرکار و فعال و اندیشمند الهه ی الهام شده اند و حتی یکی از دوستان عقیده دارد که نیروانا و حسن سلمانی و الهه و الهام و 401 و گلپسر و مانی و بقیه که اسمشان در پایین مطالب می آید؛ همه وجوه مختلف شخصیتی یک نفر است و بنا به دلایلی شاید از نام های مختلف استفاده می شود.

باید بگویم کاش می توانستم این همه متنوع باشم! اما حقیقت این است که در توان من نیست.

فقط بگویم که « نیروانا جم» دوست ندارد به جز در پیامک ها و مطالبی که برایم ارسال می کند شناخته و معرفی بشود. نیروانا اعتقاد راسخ به؛ دوری و دوستی و بی خبربی و خوش خبری دارد.

برایش آرزوی تندرستی دارم!!!

« مسلم داداش»

چند روز پیش یکی از دوستانم تلفنی، از من خواست تا وصیت نامه ای از یک شهید جنگ تحمیلی را برایش تهیه کنم.معلم ادبیاتِ پسرش خواسته بود. اولین و راحت ترین راهی را که به نظرم رسید ،نشانش دادم و گفتم:« به کافی نت محله برو، هرچند صفحه  از هر شهید که بخوای برات چاپ می کنه و می ذاره توی طلق و شیرازه و تحویلت می ده.» اما او گفت:« گفتند نباید شهید معروفی باشه، مثلاً فلان فرمانده و بهمان سردار. از اینترنت هم نباید بگیریم. معلمشون گفته یک شهید معمولی از آشناهای خودتون باشه.» مکثی کرد و گفت:« مثلاً مسلم خودتون، می تونی برام تهیّه کنی؟»

 « ضیافت برفی»

زمستان هم رسید، با شکوه و صلابت و زیبایی بی مثالش؛ با جامه ی سفید و گل های بلورین و یادآوری این درس همیشگی که:« باید بمیرید تا بار دیگر، جوان و شاداب و زنده شوید و زندگی را از سر بگیرید.» شاید مثل کرم خزنده و زشت و چندش آوری که بعد از مرگش بال هایی به زیبایی فرش ایرانی در می آورد و می شود زیباترین مخلوقات خدا و زینت بخش کلکسیون های « پروانه»!

تا حالا فکر کرده اید که زندگی انسان چه قدر شبیه یک داستان است؟ داستانی که هر زمستانش، نقطه ی پایان هر بند  آن، برای رفتن به سر خطِ بند بعدی است؟!

هر فصل ویژگی ها و زیبایی های خودش را دارد، که آن را برای ما جالب و جاذب می کند. بهار شکوفان با سرسبزی و طراوتش، تابستان با نعمت ها و برکتش، پاییز برگ ریز با رنگارنگی طبیعتش و زمستان، با پاکی و یک رنگی اش.

از کودکی با دیدن اولین برف زمستانی این بیت را با خودم زمزمه می کردم که:« در لحاف فلک افتاده شکاف / پنبه می بارد از این کهنه لحاف» دبیرستانی هم که بودم شیفته ی « زمستان» اخوان شدم و اصلاً با آن، با شعر نو آشتی و آشنایی پیدا کردم. اخوان با زمستانش دست های سردم را در دست های گرم شعر امروز فارسی گذاشت.« سلامم را تو پاسخ گوی، در بگشای...»

شما را دعوت می کنم به تماشای قندیل های آخته و آویخته از ناودان ها و شیروانی ها. تصور کنید انعکاس نور خورشید صبحگاهی را بر نوک قندیل ها که گویی ستاره بر آن می درخشد و با چشمک هایش خیره تان می کند. میهمانتان می کنم به دیدن رقص ماهی های قرمز، در زیر لایه ی یخ سطح حوض فیروزه.

 از شما می خواهم وقتی کنار پنجره ی بخار گرفته ی اتاق گرم و نرمتان ایستاده اید و از پشت آن به بارش یکریز برف نگاه می کنید و امید به تعطیلی چند روزه ی مدارس و ادارات دارید و احیاناً در همان حال ، چای یا قهوه ی داغتان را سر می کشید؛ یا هنگامی که در بوستان نزدیک خانه تان، شال گردن را به دور گردن آدم برفی می پیچید، یا با کارد و چنگال، لبوی داغ را قاچ می زنید و زیر چشمی نظری هم به بشقاب باقالی و  گلپر دارید که بخار مطبوعش مستتان می کند؛ لحظه ای هم؛ فقط یک لحظه،به فکر کسانی باشید که از زمستان به این زیبایی، بهره ای جز سرما و درد و بیماری و در به دری ندارند و قطره های اششکشان بر گونه هاشان بلور یخ می شود!

حسن سلمانی

«غم زنانه»

دوست عزیزم«مجید خادمی» که استاد خوشنویسی هم هست، تعریف  می کرد که درسال های گذشته یک دوره ضمن خدمت خوشنویسی برای معلم های پرورشی اسلامشهری برگزارکرده بود. دریکی ازهمان روزها، مصراع:

«غم زمانه خورم یا فراق یار کشم؟»حافظ رابه عنوان سرمشق به شاگردانش داده بود تا برای جلسه ی بعدی ده بارازرویش بنویسند و بیاورند.

جلسه ی بعدش یکی ازآقایان ده مرتبه نوشته بوده:« غم زنانه خورم یافراق یارکشم؟» آقای خادمی ازاوپرسیده بوده:«این یعنی چه؟»هنرجو، جواب داده بود:«شعرحافظ است دیگر!»استاد گفته بود:«می دانم شعرحافظ است؛این راکه خودم به شماگفته ام. این غم زنانه، یعنی چه؟»ابروها رادرهم کشیده و با حالت دلسوزی وهمدردی وگردن کج جواب داده بود:« منظورحضرت حافظ، زن های است که شاغل نیستند وهمه اش درخانه می نشینند وغم وغصّه می خورند و ...»

... حالا شما بفرمایید من« به طاقتی که ندارم کدام بار کشم؟!»

«زن مازندرانی»

در دفتر دبیران مشغول تماشای فوتبال از تلوزیون بودیم.بین دو نیمه متوجه شدم که برای تراز کردن تلوزیون دو جلد کتاب هم قطر، زیرش گذاشته اند که شیرازه شان به طرف بیرون است. اسم شان توجهم را به خود جلب کرد؛« زن مازندرانی» یک کتاب درسی را جایگزین یکی از آن دو کتاب کردم و از زیر تلوزیون بیرونش کشیدم. طرح جلد خوبی داشت؛ شالیزاری در شبی مهتابی و تک درختی در وسط طرح.در قسمت پایینی با رنگ سفید و درشت نوشته بود« زن مازندرانی» و زیرش «بابک دلاور».

بی شک من اولین کسی بودم که این یک جلد از دوهزار نسخه ی دیگر را ورق می زدم و قصد خواندنش را داشتم. برگه های کتاب زیر فشار وزن تلوزیون به هم چسبیده و خشک شده بود؛ طوری که موقع ورق زدن از شیرازه اش جدا می شد.

« تلنگر... »

اگر مرگ داد است، بیداد چیست؟!

زداد این همه بانگ و فریاد چیست؟!

همه ی این سه اتفاق ناگوار  و دیرباور در کمتر از یک هفته رخ داد: فوت مادر خانم بهرامی، فوت مهندس علی نیا و فوت همسر آقای نقدی، که هر سه از همکارانم در یک مدرسه هستند. برای ما که غافلیم ، ناگهانی اتفاق می افتد و این در حالیست که همیشه ما را خبر می کند؛ مرگ!

فرشته ی مرگ با کوبیدن در همسایه، فامیل و آشنایان، هشدار می دهد که دیر یا زود نوبت آسیاب ما هم می رسد. مرگ یک آشنا، تلنگری است به شیشه ی ترک خورده ی باور بی پایه مان که « مرگ فقط برای همسایه است.»

حالا که مرگ، قانون طبیعت و برادر دوقلوی زندگی است و اگر نباشد به قاعده ی حیات لطمه می خورد و به قول سهراب سپهری:« و بدانیم اگر مرگ نبود/ دست ما در پی چیزی می گشت...» پس؛ پدر و مادر بزرگوارم، خواهر و برادر عزیزم، همسر خوبم و فرزندان دلبندم، دوستان گرامی و همکاران ارجمندم و تو ای دشمن بد کینه و لجباز من که وجودت باعث می شود تا قدر دوستانم را بیشتر و بهتر بدانم و از داشتنشان احساس آرامش و امنیت کنم، همه ی شما را دوست می دارم  و از شما می خواهم « بیا تا قدر یکدیگر بدانیم/ که تا ناگه ز یکدیگر نمانیم.»

« حیدر بابا دونیا یالان دونیادی

سلیماندان نوحدان قالان دونیادی

اوغول دوغان درده سالان دونیادی

هر کیمسیه هر نه وریب آلوبدی

افلاطوندان بیر قوری آد قالیبدی...

آدام گدر اوناندان فقط آد قالار

یاخشی، پیسدن آغوزدا بیر داد قالار...»

مواظب خودتان باشید و مهربان زندگی کنید تا اگر روزی، دیگر نبودیم با یک – یادش به خیر!- یادمان کنند.

 «تا بال نداشتم، قفس تنگ نبود.»

این یک مصراع از شاعر بزرگ قرن یازدهم « بیدل دهلوی» می تواند خلاصه ی درد دل مشترک همه ی دانایان از خلقت آدم تا پایان عالم باشد. و چه قدر مفهوم در این چند کلمه پنهان است! بحث شخص بیدل دهلوی و یا نقد هنر شاعری اش نیست. بیدل و شعرش بهانه ای است که سر حرف دلمان را باز کنیم.

از قدیم گفته اند و شنیده ایم که:«عاقل مباش تا که غم دیگران خوری/ دیوانه باش تا که غمت دیگران خورند.»

دانایی و فرهنگ با شکوه ترین زیور یک انسان و نیز گران بهاترین آرایه ی اوست که به هیچ وجهی قابل قیمت گذاری و خرید و فروش نیست. کسی که به فرامرز سرزمین دانایی پا می گذارد، برای همیشه از نادانان متمایز می شود، و چون همیشه ی تاریخ، دانایان در اقلیّت بوده اند، مثل همه ی اقلیّت های قومی و مذهبی در تمام کشورهای دنیا، محدودیت هایی داشته اند، محدود و محصور می شوند و چه بسا همین فرّ و دانش بلای جانشان می گردد.

به یاد بیاوریم گالیله را که با دانستن این که زمین بر روی شاخ گاو و پیکر ماهی نیست بلکه کُرویست و به دور خورشید می چرخد؛ جانش را داشت از دست می داد. و به یاد بیاوریم منصور حلاج را که با شهودی که یافته بود، سر به دار سپرد و جان باخت؛ چون« جُرمش این بود که اسرار هویدا می کرد». در مثال های کوچکتر و محسوس تر، کسانی که به اطلاعات طبقه بندی شده و محرمانه و سرّی از یک مجموعه دست پیدا می کنند، در نهایت هیچ راهی جز مرگ پیش رو ندارند. برای همین است که گفته می شود:« به تو چه...؟!» یا«تو سر پیاز هستی یا ته پیاز؟» یا « به سری که درد نمی کند دستمال نمی بندند.» یا«زبان سرخ سر سبز می دهد بر باد» و هزاران هزار مثل و متل که آدمی را از فهمیدن باز می دارد.

این طور است که اکثریت مردم ترجیح می دهند« عوام» باشند تا « دانا». حالا باید بپرسیم این اپیدمی جهالت و نادانی به سود کیست؟ هر چه که رعیت نادان باشد؛ توقعش از اربابش کمتر است و هر چه شهروند از حقوقش کمتر آگاه باشد، شهردار و شهربان راحت ترند و هر چه که دانشجو و دانش آموز کمتر اهل تحقیق و تفحّص باشد، استاد و معلم هم برای پاسخگویی کمتر به زحمت می افتد. و نتیجه اش می شود جامعه ای « ایستا» که فقط  معدودی باهوش و رند دمار از روزگار عوام می کشند و با پنبه ای که به دست خود عوام کاشت و داشت و برداشت شده است؛ سرشان را می برند.هرگز « هوش» مترادف «دانش» نبوده و نیست و اگر هم در جاهایی به کار رفته، این اشتباه فاحش باید ترمیم و اصلاح شود.

دین ما و پیامبر ما هرگز چنین چیزی را از ما نخواسته و گرنه توصیه نمی کردند که « به طلب علم بروید حتی اگر در چین باشد.» یا « دانش را از گهواره تا گور بجویید.» اما چه شده که با این همه سفارش بزرگان دین و اخلاق هنوز روزگار مان از جهل و نادانی سیاه است؟! فکر می کنم جوابش این باشد که برای دانایی ما انسان ها، دست هایی نامریی حدّ و مرز تعیین می کنند و ما اجازه نداریم پایمان را از آن فراتر بگذاریم. و به همان داشته های اندک خود قانع باشیم و ببالیم. گاندی فرزانه می گوید:« از کسی که کتابخانه دارد و کتاب های زیادی خوانده نهراسید؛ بلکه از کسی بترسید که یک کتاب دارد و آن را مقدّس می شمارد، در حالی که آن را یک بار هم نخوانده است.» به قول دکتر علی شریعتی:« درد انسان متعالی عشق و تنهایی است.»

در چنین فضای محدودی که می توان اسمش را یک قفس باز و بزرگ گذاشت؛ دانایی آفت جان محسوب می شود و انسان فرهیخته تنها می ماند؛ در حالی که نسبت به آن هایی که او را تنها می گذارند عشق نثار می کند.

ثمره ی دانایی، همان عصاره ی هستی و رگ حیاتبخش کاینات، یعنی« عشق ورزی» است که البته عوام با وجود احتیاج بدان، خریدارش نیستند. چون سلیقه ی عوام را قیّم آنها، یعنی سیاستمداران شکل می دهند و سیاست هم از ازل تا ابد با عشق و انسانیت و فرهنگ در نزاع بوده و هست.

هرگاه با مطالعه و تحقیق بال و پر باز می کنی، می بینی که در قفس تنگی گرفتاری که نمی توانی، پرواز کنی.

« زین پیش که دل قابل فرهنگ نبود

از پیچ و خم تعلّقم ننگ نبود

آگاهی ام از هر دو جهان وحشت داشت

تا بال نداشتم، قفس تنگ نبود.»*

برای همه ی شما لذّت دانایی و زینت دانش را آرزو می کنم!

*رباعی بیدل دهلوی

 «عاشورا»

السلام علک یا ابا عبدالله الحسین!

عاشورا یک نیمروز گمنام در تاریخ نیست که بتوان آن را در یک نیمروز به زبان آورد. عاشورا شرف زمان و کربلا ناموس زمین است و به اندازه ی تمام اعصار و قرون قدمت و قداست دارد.خون حسین(ع) خون خداست که هماره می جوشد و می جوشاند  و می شوراند ستمدیدگان را بر ستمگران و یزیدیان هر زمان. همان خونی که همیشه ی دنیا بر شمشیرهای طاغوت پیروز می شود.

« کلّ یومٍ عاشورا و کلّ ارضٍ کربلا.» وقتی که همه ی روزها عاشوراست و همه سی جای ها، کربلا،چگونه می شود در چند سطر ناچیز بدان پرداخت؟

حسین(ع) کشتی نجات و چراغ راه نمای همه ی دوران هاست و اگر کسی، جز بر سفینه ی حسین(ع) درآید و جز با چراغ او راه پیماید؛ بی شک به ورطه ی هلاکت و گمراهی درخواهد افتاد.

حسین(ع) به ما آموخت، مرگ با عزّت شیرین تر از زندگی در زیر بار ذلّت است.

ما نیز به یاد داشته باشیم که از « یاحسین» تا « با حسین» فاصله از زمین است تا آسمان. کوفیان روسیاه و همیشه شرمگین نیز یا حسین گفتند، ولی با حسین نماندند.

درود خدا  و فرشتگانش  و سلام اهل زمین و آسمان ، بر سلاله ی پاکترین آفریده اش، حسین پسر فاطمه و علی(ع)!

«افسانه ی دونگ ئی»

وقتی سریال های تاریخی ساخت کره را می بینم یک علامت سؤال به اندازه ی یک لامپ هزار وات در ذهن منِ تماشاچی تلوزیون جمهوری اسلامی ایران روشن می شود؛ و آن سؤال با یک حس شک و تردید همراه می شود که، نکند این سریال ها را خود دولت ایران به سازندگان برنامه های کره ای سفارش داده باشند و آنها هم سریال ها را فقط برای مخاطب ایرانی تولید می کنند؟!

 «فرازهایی از وصیتنامه ی داریوش بزرگ به فرزندش خشایارشاه»

       اینک که من از دنیا می روم بیست و پنج کشور جزو امپراطوری ایران است و در تمام این کشورها پول ایران رواج دارد و ایرانیان در آن کشورها دارای احترام هستند. و مردم این کشورها نیز در ایران دارای احترام هستند. جانشین من خشایارشاه باید مثل من در حفظ این کشورها بکوشد. و راه نگهداری این کشورها آن است که در امور داخلی آن ها مداخله نکند و مذهب و شعائر آن ها را محترم بشمارد...

        هرگز دوستان و ندیمان خود را به کارهای مملکتی نگمار و برای آن ها همان مزیت دوست بودن با تو کافی است. چون اگر دوستان و ندیمان خود را به کارهابی مملکتی بگماری و آنان به مردم ظلم کنند و استفاده ی نامشروع نمایند نخواهی توانست آن ها را به مجازات برسانی چون با تو دوست هستند و تو ناچاری رعایت دوستی را بنمایی...

        توصیه ی دیگر من به تو این است که هرگز دروغگو و متملّق را به خود راه مده، چون هر دوی آن ها آفت سلطنت هستند و بدون ترحّم دروغگو را از خود دور نما. هرگز عمّال دیوان را بر مردم مسلط نکن و برای اینکه عمّال دیوان بر مردم مسلط نشوند، قانون مالیات وضع کردم که تماس عمّال دیوان را با مردم خیلی کم کرده است و اگر این قانون را حفظ کنی؛ عمّال حکومت با مردم زیاد تماس نخواهند داشت...

        افسران و سربازان ارتش را راضی نگه دار و با آن ها بدرفتاری نکن. اگر با آن ها بدرفتاری کنی، آن ها نخواهند توانست معامله ی متقابل کنند؛ اما در میدان جنگ تلافی خواهند کرد، ولو به قیمت کشته شدن خودشان باشد. و تلافی آنها اینطور خواهد بود که دست روی دست می گذارند و تسلیم می شوند تا اینکه وسیله ی شکست خوردن تو را فراهم کنند...

        امر آموزش را که من شروع کرده ام، ادامه بده و بگذار اتباع تو بتوانند بخوانند و بنویسند تا این که فهم و عقل آنها بیشتر شود و هر چه عقل و فهم آنها بیشتر شود،تو با اطمینان بیشتری می توانی سلطنت کنی. همواره حامی کیش یزدان پرستی باش؛ اما هیچ قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی نمایند و پیوسته و همیشه به خاطر داشته باش که هر کس باید آزاد باشد و از هر کیش که میل دارد پیروی نماید...

        زنهار، زنهار، هرگز هم مدّعی و هم قاضی مشو.اگر از کسی ادعایی داری موافقت کن یک قاضی بی طرف آن ادّعا را مورد بررسی قرار دهد و رأی صادر نماید. زیرا کسی که مدعی است اگر قاضی هم باشد، ظلم خواهد کرد...

        عفو و سخاوت را فراموش نکن و بدان بعد از عدالت برجسته ترین صفت پادشاهان، عفو است و سخاوت. ولی عفو و سخاوت باید موقعی به کار بیفتد که کسی نسبت به تو خطایی کرده باشد و اگر به دیگری خطایی کرده باشد و تو خطا را عفو کنی ظلم کرده ای، زیرا حقّ دیگری را پایمال نموده ای...  

«حافظه ی ما؛ حافظ»

شاید دیوان هیچ شاعری را پیدا نکنی که تا این اندازه تو را اذیت کند؛البته از این جهت که سرگردان می مانی که کدام غزل بهتر از دیگریست؟!

این شاگرد رند دکان نانوایی عجب شجاعت و درایتی به خرج داده که خودش با بی رحمی آثار ضعیفش را نابود کرده تا آن چه که به جا می ماند، هر غزلش«شاهکار» و هر بیتش« شاه بیت» باشد.

دانش آموز دبیرستانی که بودم، با یکی از همشاگردی هایم به اسم« عبدالکریم نصری» نذر کرده بودیم در یک سفر زیارتی به شیراز، از در وردی حافظیه تا خود مقبره را سینه خیز طی کنیم و به آن جا که رسیدیم بعد از خواندن فاتحه؛ دو نفری غزل« زلف بر باد مده تا ندهی بر بادم...» را همصدا و به آواز بخوانیم؛ طوری که توجّه تمام زایرین به ما جلب شود. این سکانس رویایی را بارها با هم مرور کردیم و از پلان به پلان آن لذت بردیم و قند توی ذلمان آب شد. هرچند هرگز حتی یک برداشت واقعی از آن سناریو را نداشتیم!

در دوره ی دانشگاه غزل« منم که شهره ی شهرم به عشق ورزیدن...» ذهن و دلم را به خود مشغول کرده بود و شب امتحان«حافظ» با خودم عهد کردم که هرگز از حافظ جدا نباشم.

سال ها بعد، وقتی که خدا نخواست که« محمد رضا» ی عزیزمان دیگر در دنیای ما باشد؛ تنها شعری که برای حک بر روی سنگ مزارش به نظرم رسید این بود:« یا رب این نوگل خندان که سپردی به منش/ می سپارم به تو از دست حسود چمنش» و مصراع :«؟مرا روزی مباد آن دم که بی یاد تو بنشینم!» زینت بخش تابلوی معرقی شد که به یاد پسرمان  ساختیم تا هر روز جلوی چشممان باشد.

ما ایرانی ها با حافظ فال می گیریم، از حافظ حال می گیریم و دیوانش را روی طاقچه هایمان در کنار قرآن جا می دهیم.همه چیز ما را به یاد حافظ می اندازد و او با تمام سطوح زندگی مان عجین شده است.

سال های سال، جلسات انجمن ادبی « الهه ی الهام» با غزلی از حافظ آغاز شد و با غزل بعدی پایان گرفت.بخش حافظ خوانی جلسات آنقدر شیرین و جذاب شده بود که کسی دوست نداشت آن را از دست بدهد.یک روز مسعوده جمشیدی دیر رسید و وقتی فهمید حافظ را خوانده ایم با ناراحتی گفت:« خیلی نامردید!»

در این وانفسای اتم و نانو  و دیجیتال کلام شیرین و دلنشین این شاعرِ عارفِ رندِ نظرباز ِ طناز و ناز، نیاز هر روزمان شده است. حافظ پشتوانه ی ماست.دارایی ما و برگ آس ما برای رو کردن در ادبیات جهان. انگار بدون حافظ، حافظه ی ما خالی است.

اختصاص فقط یک روز در سال به گرامیداشت حافظ کافی نیست اما غنیمت است.

به یاد مادربزرگ ها، حافظ را به «شاخه ی نباتش» سوگند می دهیم که فال و حال خوبی را برایمان ببیند.

حافظ، خداحافظ! 

ای تو آغاز
          تو انجام
           تو بالا تو فرود
ای سراینده ی هر سطر و سرود
باز گردان به سخن دیگر بار
آن شکوه ازلی
شادی و زیبایی را
            داد و دانایی را
تو سخن را بده آن شوکت دیرین
                                  آمین!
نیز دوشیزگی روز نخستین
                                  آمین!

سلام؛ به انجمن ادبی الهه ی الهام خوش آمدید.شما در این وبلاگ موضوعات مختلف ادبی را مشاهده می کنید. سعی کرده ام آثار دست اول دوستان ادیب و ادب دوستم را برای شما عزیزان نمایش بدهم. بعضی از ایشان دانش آموز، بعضی دانشجو و بعضی هم معلم و استاد دانشگاه هستند.

در نقل تمامی مطالب جانب امانتداری کاملاً رعایت شده و هر مطلب با ذکر نام صاحب اثر و گاهی به صورت مستعار آمده است. از آنجایی که بیشتر مطالب حاصل تجربیات شخصی و تراوشات ذهنی و عرق ریزی روحی صاحبان آنها می باشد، لطفاً در صورت کپی برداری و نقل قول، به رسم امانتداری، حتماً نام شاعر یا نویسنده ی آن ها را حفظ و ذکر نمایید.

همچنین از شما بازدیدکننده ی عزیز که برای دقایقی وقت عزیزتان را به « الهه ی الهام» هدیه می کنید، می خواهم برای بهبود کیفی و کمی وبلاگ و بهتر شدن کار من و دوستانم، حتماً نظر بدهید.

« تو را من چشم در راهم ...»

 شاید در روزگاران نخستین زندگی بشری «قصه» گریزگاهی بوده است که انسان ترسیده از سایه ها و تایکی ها را به راحتی و آرامش می رسانده است.موقعی که مردان جنگجو و شکارچی قبیله دور آتش حلقه می زدند و در روشنای همان گل آتش از ظلمت پیرامونشان فارغ می شدند و با خیال پردازی های خود نقاط قوت و ضعف را می سنجیدند و با توجه  به گذشته و حالشان آینده را ترسیم می کردند.

این خیال پردازی و خیالبافی و قهرمان سازی ها، قبیله به قبیله و نسل به نسل انتقال و گسترش می یافت و شکل اسطوره و افسانه ی اقوام و ملل را به خود می گرفت. برای همین اقوام کهن هر کدام برای خود افسانه ها و اسطوره هایی دارند که به آن ها می بالند؛ افسانه های ایرانی، هندی، یونانی، چینی و ... و ملت های جدید هم برای اثبات پیشینه و دیرینگی خود به خلق افسانه ها و اسطوره هایی دست می زنند تا در تاریخ تمدن و فرهنگ بشر جایی برای خود باز کنند.

اما واقعاً امروزه چه نیازی به ساخت و پرداخت افسانه و اسطوره است؟ آیا حتّی کودک امروز می پذیرد که پهلوانی هفت گور را برای یک وعده ی غذایی به سیخ بکشد و کباب کند ؟یا چشم و پاشنه ی شخصی به هنگام غسل تعمید توسط کاهن و روحانی مذهبی در آب مقدس، آب نخورده باقی بماند و غیر از چشم یا پاشنه اش تمام بدنش رویین و ضد گلوله شود؟ آیا قابل قبول است که تیری از چله ی کمانی رها شود و کوه ها و دریاها و دشت ها را در نوردد و در دورترین نقطه ی ممکن، بر تنه ی درختی بنشیند و مرز دو امپراطوری باستانی را معیّن کند.

شاید زمانی شنیدن و تصور و تجسم این گونه قصه ها، سرگرم کننده و دلنشین و حتی آفتخار آفرین به نظر می رسید، اما آیا واقعاً امروزه چنین است؟!همانطور که همه چیز بنا به ضرورت و نیاز بشر تغییر می کند، مثل شکل لباس و نوع تغذیه و کیفیت وسایل زندگی و حتی زبان و گویش؛ قصه و شعر و داستان هم باید تغییر شکل  بدهند و مانند سایر پدیده ها متناسب نیاز انسان امروز ساخته و پرداخته شوند.

داستان نویس امروزی نباید موعظه کند، اندرز بدهد  و یا تبلیغ کند. وظیفه ی نویسنده ی امروز تنها نشان دادن است. شاعر و نویسنده و یا هر هنرمندی موظّف است مانند آینه آن چه را می بیند به مخاطبش نشان دهد، زشتی و زیبایی را با هم  و همچنین به شعور مخاطبش احترام بگذارد و اجازه بدهد که او هم بتواند ببیند و و تشخیص بدهد و تصمیم بگیرد.

هنر واقعی یک نویسنده در غافلگیر کردن خواننده است. یورشی غافلگیرانه بر باورهایی که برای او به صورت روزمرّگی در آمده است. نویسنده ی خوب این پرده های عادت را کنار می زند و چشم خواننده اش را می شوید تا جور دیگر ببیند و او را وادارد با پای برهنه بر شن و ماسه گام بردارد و بدون چتر در زیر باران قدم بزند.

عنصر اصلی بیشتر  داستان های امروزی حسرت و آرزوست نه غول و دیو و چراغ جادو  و هفت دریا و هفت کوه و سی مرغ و چهل دزد و سیصد سربازو... نویسنده ای در یکی از داستان هایش می گوید:« دلم می خواهد به سرزمین دیگری بروم. دلم می خواهدبه جایی بروم که همه چیزش با اینجا تفاوت داشته باشد.»

خواندن داستان یک فعالیت ذهنی است که به تجربه ی آدمی معنی می دهد؛ برایش جهان های تازه ای را کشف می کند و او را به آگاهی و آزادی می رساند. روزی را در نظر بگیرید که در آن یک داستان خوب خوانده اید.در آن روز احساس خرسندی  و شادی و تعالی می کنید و حسرت روزهایی را می خورید که در آن داستانی نخوانده اید.

لسلی لوئیس در نقد داستانی از ادگار آلن پو و به طور کلّی در توصیف داستان می نویسد:«اثر هنری حکم زندگی را پیدا می کند که می توان در هوای آن تنفس کرد و نه تنها انتقاد از زندگی است؛ بلکه جزیی از زندگی است.ضمیمه ای خلق شده بر زندگی است. اتاقی درون خانه ی زندگی است. یکی ازارزش های  های اثر داستانی آن است که خواننده را ناگزیر می سازد مدتی در جهان آن زندگی کند و از آن پس، برای همیشه، کما بیش متفاوت با گذشته به زندگی ادامه دهد. کار هنری کاری شبه خدایی است؛ در عین حال که به قدرت هنرمند نیاز دارد به او قدرت نیز می بخشد.»

گابریل گارسیا مارکز نویسنده ی بلند آوازه ی کلمبیایی معتقد است:« مردم دیر یا زود به جای گفته های خودکامگان، سخن نویسنده را باور خواهند کرد. در آن روز نویسنده اعتبار نخستین خود را باز خواهد یافت  و صندلی خود را بار دیگر تصاحب خواهد کرد.»

چنین باد! 

جای همه ی آن هایی که آرزوی زیارت کربلا دارند خالی! هژدهم تا بیست و پنجم مرداد قسمت شد و به همراه خانواده- به قول خانم- دعوت شدیم برای زیارت عتبات.

عراق را دیدیم. سرزمینی که کهن ترین تمدن های بشری در آن شکل گرفته و تاریخی به درازای خلقت و عمر بشر دارد. این کهنگی و قدمت را می شود در تمام عناصر و اجزایش دید. از زیارتگاه های امامان شیعه و مزار علمای سنی و مقابر و مساجد و مقام ها- یادمان ها- و البته صفای فضای معنوی آن ها که بگذریم؛ چیزی که به جا می ماند و چشم را پر می کند، خاکی است که میراث نفرت و لعنت و نکبت و جنگ و خون و جنون است و این حس را به راحتی می توان از وضع شهر ها و روستا ها،جاده ها، بهداشت، لباس، غذا و حتی از چشم های محزون و حیران پشت پوشیه ی دخترکان مظلوم عراقی دید.

به راستی گاهی باورم می شد که نفرین زینب (س) تا قیام قیامت دامن این خاک را گرفته است و خورشیدی که مادرانه و مهربان به همه ی زمین می تابد، لبخندش را از این دیار مضایقه می کند و مردمش مجبورند برای همیشه از پشت گرد و غبار از آفتاب بهره ببرند.

گناه پیمان شکنی و نامردمی اجداد این قوم باعث شده نگاه تاریخ نسبت به اینان، از جنس تأسف و تأثر باشد. در این سرزمین بود که مشهورترین محراب و منبر  تمام دوران ها به خون سر عادل ترین مرد تاریخ- به گواهی خود تاریخ- آغشته شد و خون آزادمرد ترین ها از نسل آدم در همین سرزمین ریخته شد و از همین جا، پاکیزه ترین دختران و پاکدامن ترین زنان به اتهام خروج از دین، با حقارت به اسارت رفتند.

از همه ی این ها گذشته، کسی مثل من که عزیزش در جنگی نابرابر و تحمیل شده به دست یکی از همین ها کشته شده، نمی تواند دلش را به این آشتی و خاله بازی راضی کند. مردان عراقی را که سنّ و سالشان به سربازهای سی سال پیش می خورد به چشم قاتل برادرم نگاه می کردم. هر کدام از آن ها ممکن بود که آن گلوله ی لعنتی را به سینه ی برادر نوجوانم شلیک کرده باشد! و حالا اگر از جنگ با ما و جنگ های بعدی جان سالم به در برده باشد، احتمالاً پشت دخل یکی از همین مغازه ها مشغول کاسبی است و احتمالاً من و خانواده ام بابت خرید سوغاتی یا نوشیدنی مبلغی را به او پرداخته ایم!

همین حس اکراه و ناخوشایندی را می شود در گفتار و رفتار آن ها هم دید. جنگ شوخی نیست. عزیزان آن ها هم  در همان جنگ به دست برادران ما کشته و مجروح و ناقص شده اند. می دیدم که دل آن ها هم با ما صاف نیست و حتی پولی را که از ما می گیرند با بی میلی توی دخلشان می گذارند.

گویی اجباریست در این مراوده ها و معامله ها، گویی چاره ای جز رضا و تسلیم برای طرفین نمانده است. چون نه منِ برادر از دست داده و نه آن عراقی پدر مرده، واقعاً نمی دانیم که یقه ی چه کسی را به عنوان قاتل عزیزمان بگیریم و قصاصش کنیم و تازه به چه جرمی؟! یک بسیجی نوجوان چه خصومت شخصی با یک سرباز عراقی مجبور به جنگیدن می تواند داشته باشد.

بعد از جنگ اولین کاروان هایی که به زیارت عتبات رفتند از خانواده ای شهدا بودند و پدر و مادر من هم جزو همان دسته های اولیه بودند که به زیارت رفتند. یادم هست وقتی برای بدرقه ی آن ها به مزار شهدای شهر قزوین رفته بودیم؛ مادرم دست ها و صورتش را رو به آسمان کرده و دعا می کردکه:«خدا خیرشان بدهد که ما را به زیارت کربلا می برند!» و من در دلم گفتم:« اگر این جنگ نبود، نه تنها شما پسرتان را از دست نداده بودید بلکه بیست سال پیش و بدون منّت و نوبت امام حسین را زیارت کرده بودید و شاید همراه شهید مسلم سلمانی و زن و بچه اش! »  

از مطالعه در آثار و احوال ایرج میرزا می شود نتیجه گرفت که شاعر آنقدر که به پیشینه ی خانوادگی خود و اشرافیت قجری اش می بالد و به آن اهمیت می دهد، پایبند دین و وطنش نیست. ایرج بیشتر می خواهد خودش را شاعری اخلاق گرا نشان بدهد تا دیندار. اصلاً گاهی به مبارزه ی آشکار با نمودهای مذهبی بر می خیزد و ابایی هم ندارد که حجاب زنان را زیر سوال ببرد و یا نمادهای دیگر دین را به سخره بگیرد. البته چنین نگرشی اما ملایمتر و دلنشین تر را در آثار مولا نا هم می بینیم:« ماهی از سر گنده گردد نی ز دُم / فتنه از عمامه خیزد نی زخُم» یا طنازی های ظریف و دلچسب حضرت حافظ که:« واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می کنند / چون به خلوت می روند آن دیگر می کنند» و یا نوعی بی قیدی و عدم تعهد نسبت به یار و دیار که در شعر شیخ اجل سعدی دیده می شود:«به هیچ یار مده خاطر و به هیچ دیار/ که برّ و بحر فراخ است و آدمی بسیار»

برخی از اساتید سخن  ایرج میرزا را سعدی دیگر نامیده اند که البته بیشتر به خاطر روانی زبان و سهل و ممتنع بودن کلام اوست اما همان بی قیدی و لا ابالیگری را هم با درجاتی شدیدتر می توان در این شعر ایرج میرزا پیدا کرد:

« فتنه ها در سر دین و وطن است

این دو لفظ است که اصل فتن است

صحبت دین و وطن یعنی چه؟

دین تو، موطن من یعنی چه؟

همه عالم همه کس را وطن است

همه جا موطن هر مرد و زن است

چیست در کلّه ی تو این دو خیال

که کند خون مرا بر تو حلال!؟»

افشین امیدیان دوست فرهیخته و نازنینم که دقایق مصاحبتمان شاید به صر رقیقه هم نرسد؛ چند ماه پیش لطف کرد و برای ارتقای شعور شعری ام دو جلد کتاب به من امانت داد.یکی از این کتاب ها « سرچشمه های مضامین شعر ایرج میرزا» به قلم ولی اله درودیان از نشر قطره چاپ 80 بود و دیگری با عنوان«تحقیق در احوال و آثار و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان و نیاکان او» به اهتمام دکتر محمد محجوب چاپ اول سال 1342 چاپخانه ی رشدیه.خواندن این دو کتاب در کنار هم برای تعطیلات طولانی و کسالت بار تابستانی، آغاز خوبی بود و من را با ایرج و شعرهایش بیشتر آشنا کرد.

ایرج میرزا ملقب به جلال الممالک فرزند غلامحسین میرزا پسر ملک ایرج پسر فتحعلیشاه قاجار هم مثل همه ی ما آدمیزاده است و از خطا و اشتبان به دور نیست اما آنقدر بلند طبع است که قلمش را به مزد نفروشد و آنقدر آزاده و شجاع است که کلامش را زیر ساطور سانسور خود خواسته مُثله نکند. بگذریم از این که گاهی عفت کلام را به کناری می گذارد و کلمات رکیک را، رُک و بی باک در شعرش به کار می گیرد؛ اما وقتی منصفانه در کار و حالش دقیق می شویم شاید به او حق بدهیم که در آن شرایط زمانی به خصوص تنها راه ادای حق مطلب همین رو راستی بوده است، چیزی که امروزه از آن کمتر می شود سراغ گرفت.

بدبختی این است که از طرفی زیر تیغ و قیچی ممیزی های مختلف هستیم، از طرفی حتی نزدیکانمان محدودمان می کنندو از همه بد تر خودمان وقتی کاغذ و قلم پیش رویمان است و فقط خودمانیم و خودمان، باز هم می ترسیم. حرفمان را می جویم و نگفته پس می گیریم و ننوشته دورش خط قرمز می کشیم.به این ترتیب یک شیر بی یال و کوپال و یک شعر  یا داستان بی بو و بی خاصیت ر ا برای گرفتن مجوز چاپ و نشر به ارشاد می فرستیم و زحمت سانسورچی ها را کم می کنیم. مثل این که قبل از دوشیدن بُزمان، خامه و چربی و سر شیر  را جدا کنیم و یک مایع سفید بی خاصیت را به اسم شیر به مردم قالب کنیم.

منظومه ی « زهره و منوچهر»ش به نظر من شاهکاریست که هر چند اصل آن یک اسطوره ی اروپاییست، اما ترجمه اش به این حد از کیفیت هم هنر والا و بالایی را می طلبد.

در یادداشت امروز قطعه ی «کودک دوره ی طلایی» را نقل می کنم و در یادداشت های بعدی هم گزیده ای از دیگر اشعارش را.

«بچه های زمانه رند شدند

بی ثمر دان تو ژاژخایی را

یا برو زر بده که سر بنهند

یا برو دل بنه جدایی را

نبود در مزاجشان اثری

عِرض و افلاس و بی نوایی را

نتوانی به حرف مفت فریفت

کودک دوره ی طلایی را»

حتماً به کسانی برخورده اید که در جایگاه خودشان نیستند. امام علی _علیه السّلام _ هم می فرماید:« عدالت یعنی این که هر کس و هر چیز سر جای خودش باشد.» و اگر چنین نباشد یعنی عدالت برقرار نشده است.هر جا هم که عدالت رعایت نشده باشد، معنایش این است که ظلمی روا داشته شده است. این  ظلم و بی عدالتی هم شمشیری است دو لبه که یک لبه اش حق کسی را که سر جایش نیست ضایع می کند و یک لبه اش حق کسانی را که باید از آن شخص فایده ببرند از بین می برد. اگر اعتقاد داشته باشیم که هر چیزی حتی یک ریگ جایگاهی در نظام خلقت دارد،چه فاجعه ای رخ می دهد اگر انسانی سر جایش نباشد. در این معادله ی دو دو تا،چهار تا،فاتحه ی جایگاه غصب شده و کسانی که چشم امید به آن دوخته اند خوانده شده است.

تمام بلاهایی که بر سرمان می آید، از همین نه برجایگاه بودن ها ست. سخن و رأی نه برجای، پست و مقام نه بر جای، رفتار و کردار بی جا، اظهار نظر بی موقع، شعار بی پشتوانه، سکوت بی محل و صد البته انتخاب ها و انتصاب های نا عادلانه، جاهلانه و ظالمانه!

اصلاً لازم نیست که چشم ها را بشوییم و جور دیگر ببینیم؛ کافیست به دور و برمان نگاه ساده ای بیندازیم. همین!

یک نمونه را من به شما معرفی می کنم:« زین العابدین چمانی»

چمانی کارشناس  مترجمی و زبان و ادبیات  انگلیسی است که به پنج زبان زنده ی دنیا آشنایی در حدّ تسلط دارد. می تواند همزمان یک شعر را از زبان انگلیسی به فارسی یا ترکی و یا بالعکس ترجمه کند؛ طوری که حس و حال شعر زبان اصلی در حدود نود در صد به مخاطب منتقل شود. و این امکان ندارد مگر با مداومت در مطالعه و احاطه به ادبیات هر دو زبان. ترجمه های زیادی را از او با اصلشان مقابله کرده ام و دیده ام که به قول خودش« قیل وورمیر.» یعنی مو نمی زند.

در حال حاضر دبیر زبان انگلیسی دبیرستان های چهاردانگه است. سرشار از احساس و عاطفه است و وقتی شعری را دکلمه می کند با فن بیان مخصوص خودش جان کلام را بر جان می نشاند. مخصوصاً وقتی شعر ترکی را که زبان مادری اش است می خواند.

زنگ های تفریح دور از چشم دانش آموزان و در حیاط خلوت مدرسه برای رفع خستگی سیگاری روشن می کند .سیگار کشیدنش هم با بقیه فرق می کند. چمانی فقط سیگار نمی کشد، بلکه با هر پوکی که به سیگار می زند؛مصراعی را در ذهنش می پرورد و یا عبارتی را ترجمه می کند و با پوک عمیق و واپسینش به سیگار، جدیدترین مخلوقش را امضا می کند. اشتباه نشود، سیگار او افیونی برای الهام شعر نیست.شعرش منقلی نیست.احساس ناب انسانی است.

شاید در پشت نگاه ژرفی که به سرخی گُل سیگارش می دوزد؛ به این فکر می کندکه:« من کجام؟ این جا کجاست؟!»

جای چمانی در مدرسه و سر و کله زدن با بچه هایی که هر روز گستاخ تر و نسبت به درس و تحصیل بی انگیزه تر می شوند نیست.چمانی یک آدم خاص با توانایی های بسیار بالاست که باید خصوصیاتش را شناخت و او را دریافت و نهایت استفاده را از وجودش کرد. بارها در جمع همکاران به جد یا کنایه شنیده ام که گفته اند:« چمانی جای تو این جا نیست. اگر در هر جای دیگری از دنیا بودی بهتر و بیشتر قدر تو را می دانستند.» و من هم این حرف را قبول دارم. باید با او بنشینی و برخیزی تا پی ببری که چه گنج سر به مهری در کنارت داری و از مصاحبتش چه اطلاعات سودمندی عایدت می شود.

چمانی تا حالا چندین کتاب و مقاله از زبان های انگلیسی و ترکی به فارسی ترجمه کرده و یک دیکشنری به چاپ رسانده است. در حال حاضر هم مشغول ترجمه ی کتاب « عجایب طبیعت» از انگلیسی به فارسی است.

ترجمه هایش را معمولاً با مداد سیاه روی برگه های آ چهار می نویسد و کنار امضایش ساعت ترجمه را قید می کند و اغلب ساعت ها، ساعت های پایانی شب و نزدیک طلوع خورشید است.

زین العابدین چمانی من و الهه ی الهام را قابل دانسته و سخاوتمندانه گاهی کارهایش را برای درج در وبلاگ، به من و شما هدیه می کند.

از شما دعوت می کنم کارهایش را در وبلاگ ادبی الهه ی الهام دنبال کنید.

به امید دیدار!

... امّا این بار به جای معلم بازنشسته ای به کلاس می روم. به جای آقای منصور معارفی. بنده ی خدا سی سال خدمتش تمام شده و حالال می خواهد باز بنشیند و مرور کند سی یال گذشته را و اینده ای را که قبلاً تجسم و تصور  می کرد برای خودش بسازد. مثل من که گذاشته ام برای وقتی که بازنشسته می شوم ،کنج دنجی پیدا کنم و آن قدر بخوانم و بنویسم که جبران چند سال کار در دو شیفت و سه شیفت بشود.

«سلام!

حال همه ی ما خوب است؛

امّا تو باور نکن»

مطلب ساده ی بالا را دیروز پشت ویترین یک مغازه ی قابسازی دیدم. پرتره ی سیاه و سفید و تاثیرگذاری از مرحوم خسرو شکیبایی و دیدن این چند کلمه در کنار نیم رخی از او ،چند دقیقه ای من را جلوی مغازه میخکوب کرد. من را  به یاد یک بیت انداخت که معمولاً عزت کابلی برایمان می خواند:«اگر از حال ما می پرسی ای دوست / ملالی نیست جز اندوه بسیار!»

یاد خسرو خوبان بازیگری و عزت کابلی عزیز و همه ی کسانی دلشان می خواهد از حالمان با خبر باشند به خیر و خوشی!یاد دکتر کدکنی هم به خیر! راستی کسی هم میداند  که آیا« به شکوفه ها ، به باران» بالاخره سلام ما را رساند یا نه؟! به هر حال « هر کجا هست خدایا به سلامت دارش!» من که از ترس نفله شدن کلام زیبا و دلنشین دکتر ،هرگز اجازه نمی دهم دانش آموزانم خودشان برای اولین بار شعر «سفر به خیر » را بخوانند. اول خودم آن را با آب و تاب می خوانم طوری که اگر خود دکتر سر کلاس باشد به طرز خواندنم نمره ی بیست بدهد؛بعد از آن ها می خواهم که بخوانند و بدانند. البته همیشه کسانی که می دانند خیلی کمترند از ...

تو و دوستی خدا را...

چهارم خرداد قصد سفر به شهر قزوین کردم با نیّت دستبوسی پدر و مادر و بیتوته ای یک شبه و یافتن آرامش گم شده ای  در آغوش امن کودکی هایم و شارژ روحی و روانی به لحاظ این که وقتی فقط یک لیوان آب به دست این پیرمرد و پیرزن می دهم تمام سعادت دنیا و آخرت را برای خودم و خانواده ام آرزو می کنند. یک بیمه نامه ی تضمینی و بدون خرج. یک سرمایه گذاری مطمئن برای آتیه. انگار نه انگار که تو هم سهمی در پیر شدن از پا افتادنشان داشته ای. و اصلاً به روی مبارکشان نمی آورند که غصبه ات را می خورند.

هم فال بود و هم تماشا. مجید خادم دوست هنرمند و عزیزم هم افتخار داد و همراهم شد. دور میدان ورودی قزوین -مینودر- تبلیغات نمایشگاه دوسالانه ی خوشنویسی قزوین را دیدیم و ذوق زده  و با پای پیاده خودمان را به «سعدالسلطنه» برای تماشای آثار خوشنویسی رساندیم.

سعادت بزرگی بود که همسفرم یک هنرمند خوشنویس و اهل دل بود. از دیدن هر تابلوی زیبایی به وجد می آمد و ریزه کاری ها و ظرافت های هرکدام را برایم بازگو می کرد. هر از گاهی هم طوری که من می شنیدم به خالق اثر احسنت و آفرین می گفت. به راحتی دستخط هنرمند مرد را از دستخط هنرمند خانم تشخیص می داد بدون آن که  اسم نوشته شده در حاشیه ی تابلو را ببیند. فضای سعدالسلطنه هم بسیار عالی و متناسب ساخته و پرداخته شده بود. استاد بزرگ شکسته نستعلیق« استاد کابلی» را هم از نزدیک زیارت کردیم و به بهانه سلام و احوالپرسی انگشتانی را که یک عمر در راه اعتلای این هنر زیبای و چشم نواز و روح پرور ایرانی قلم زده بود، لمس کردیم و در دل هزاران بوسه بر آن ها زدیم. پیش آقای خادم به قزوینی بودنم بالیدم.

خیلی دوست داشتم که دوستم را به دیدن مجسمه ی «میرعماد» هم ببرم که تنگی وقت اجازه نداد.

از خدا خواهیم توفیق ادب

سلامی دوباره به دوستان عزیزم

مسعوده جمشیدی،بدون تعارف یکی از امیدهای آینده شعر و ادب پارسی ست. هم شعر می گوید هم داستان می نویسد. دختر محترم و مؤدب و مهربان و قدرشناسی که هنوز دانش آموز دبیرستانی است.فردایی روشن را برای مسعوده ارزو می کنم  .آخرین سروده اش را بخوانید و نظر بدهید. لطفاً!!!

«چشمان تو...»

«داستان عشق ماتفسیر چشمان تو بود

خط به خطَّ خواب ها تعبیر چشمان تو بود

خالی از هر مردمانی بود این قلبم ولی

این همه دلدادگی تقصیر چشمان تو بود

می تنیدم دور خوداز رنج و حسرت پیله ای

حال اگر پروانه ام تدبیر چشمان تو بود

تو مرا آواره ی غربت سرای غم مبین

کشور دیرینه ام کشمیر چشمان تو بود.»

شعر: مسعوده ی جمشیدی 

غزل سه:

چه کنم بیشتر از حد به تو نزدیک شوم؟

ماه من دوری و باید به تو نزدیک شوم

از همان لحظه که سیمای تو افتاد در آب

به سرم زد، چو پلنگی به تو نزدیک شوم

چو نهالی که به خورشید ارادت دارد

دوست دارم بکشم قد به تو نزدیک شوم

قاصدک هستم و در حسرت دیدار نسیم

منتظر تا که بیاید به تو نزدیک شوم

می رسد شعر به پایان خودش امّا من

در پی راه که شاید به تو نزدیک شوم.

غزل چهار:

پشت این پنجره چشمم به تماشای تو بود

واژه های غزلم گیر الفبای تو بود

از همان لحظه حضورت به دل شعر نشست

اوج زیبای غزل در دل معنای تو بود

ناگهان غیب شدی قلب من و شعر شکست

چشم ما منتظر وعده ی فردای تو بود

در نبود تو غزل نیمه رها کرد مرا

ناتوان این غزل از حل معمای تو بود

حل نشد مسئله ات، شاکی از این پنجره ام

او به من هر چه نشان دادکه منهای تو بود

با منی که همه ی زندگی ام پای تو سوخت

هیچ کس قهر نمی کرد اگر جای تو بود.

شعرها از محمّد مقدّم